بقایای آفت کشها در  مواد غذایی

منبع:آفتکشهای شیمیایی و مکانیزم اثرآنان،جورجن استرنسن

 مترجم: رضیه امینی کارشناس ارشد باغبانی- مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان ارسنجان

بقایای آفتکشها در غذا به عنوان یک فاکتور ریسک مهم سلامت جامعه طبقه بندی می شوند. گری و گراهام (1995) با اقتباس از مقاله زیلبرمن و همکاران (1991) استدلال کردند که اعمال روشهای بسیار دقیق و محدود ساز در مصرف آفتکش ها باعث افزایش شدید قیمت سبزیجات و در نتیجه، باعث بیماریهای بیشتری بدلیل سوء تغذیه می شوند. براس- آمس و همکاران (1990) نیز رویکرد مشابه را داشتند. البته کشاورزی ارگانیک باعث چالش دراین نگرش شده است و آستانه باقیمانده آفت کشها ممکن است نقش مهمی در جنگ تجارت ایفا کند. بنابراین  همگام با سایر دلایل، بقایای آفت کشها در غذا، در اکثریت کشورها مشمول قوانین جدی می باشند و اجرای قوانین دقیق، یک روش کاهش مصرف این مواد شیمیایی سمی به شمار می روند. غالباً مسئولان امر، زمانیکه اصول مطلوب کشاورزی (GAP) رعایت شده است حداکثر آستانه مجاز (آستانه تحمل) آفتکش ها در مواد غذایی را بر اساس اطلاعات سم شناسی و یا بر اساس سطح مورد انتظار بقایای آفت کش، تعیین می کنند. GAP به عنوان اصول و روشهای توصیه شده بوسیله مسئولان کشاورزی یک کشور تعریف می شود. برداشت قابل قبول روزانه (ADI) یک مفهوم کلیدی برای تعیین سطح آستانه بقایای آفت کش ها محسوب می شود.

طبقه بندی سمیت آفتکشها:سازمان سلامت جهانی (WHO) و سایر سازمانهای ملی و بین المللی، طبقه بندی آفتکشها را بر اساس سمیت حاد انجام می دهند. این عبارت بر اساس LD50 موش صحرایی (دز کشنده در 50درصد  جمعیت) و آزمایشات پوستی و گوارشی تعریف می شوند. مایعات از جامدات و همچنین سمیت پوستی از سمیت گوارشی خطرناک تر است. در این شرایط لیست عباراتی که سطح خطر را تعریف می کنند، (عبارت ریسک یا R ) مورد استفاده قرار می گیرند. به طور مثال: R22 = در صورت خوردن، خطرناک است. R28= در صورت خوردن بسیار سمی است. R62= احتمال ریسک اختلال باروری، Ia شدیداً خطرناک، Ib بسیار خطرناک، II خطر متوسط، III کمی خطرناک

طبقه بندی سرطان زایی:غالباً سرطان زایی بر اساس عبارات کاملاً تعریف شده بر مبنای شواهد دقیق (و نه پتانسیل سرطان زاها) طبقه بندی می شود. یک ماده با پتانسیل بسیار کم و تایید شده به عنوان سرطان زا نظیر آمیترول همراه با مواد بسیار سمی ( افلاتوکسین) طبقه بندی می شود: گروه 1: ماده مورد نظر برای انسان سرطان زا است، گروه 2A: ماده مورد نظر احتمالاً برای انسان سرطان زا است، گروه 2B: ممکن است ماده مورد نظر برای انسان سرطان زا باشد، گروه 3: ماده مورد نظر به عنوان سرطان زا برای انسان طبقه بندی نشده است،گروه 4: ماده مورد نظر احتمالاً برای انسان سرطان زا نیست.

براس- آمس و همکاران (1990)  در دانشگاه کالیفرنیا، پیش گام در توسعه روشهای درون شیشه ای برای کشف مواد سرطان زا بودند. روش آنها بعنوان آزمون آمس شناخته می شود. آنها نتیجه گرفتند که 99/99 درصد  آفت کشها (بر اساس حجم) در رژیم غذایی آمریکا، مواد شیمیایی هستند که گیاهان برای دفاع از خود تولید می کنند.  هر آمریکایی  در روز تقریباً 5/1 گرم آفت کش طبیعی مصرف می کند که 000/10 برابر بیش از بقایای آفتکشهای مصنوعی است که هر فرد در طول روز مصرف می کند. 52 آفتکش طبیعی در آزمایشات سرطان جانوری با دز بالا آزمایش شدند و 27 مورد از آنان برای جوندگان سرطان زا بودند.این ترکیبات سرطان زا در بسیاری از مواد غذایی رایج و پر مصرف، وجود دارند. آنها نتیجه گرفتند که مواد شیمیایی طبیعی و مصنوعی تأثیر یکسان در آزمایشات سرطان جانوری نداشتند و بنابراین ریسک مقایسه ای بقایای آفتکشهای مصنوعی همانند آفتکشهای طبیعی، معنی دار نیست. به طور مثال تنها در کلم 49 آفت کش طبیعی از 6 گروه شیمیایی مختلف وجود دارد که شامل گلوگوزینولاتها، ایندول گلوگوزینولاتها، ایزوتیوسیانات ها، سیانیدها،  ترپن ها و فنولها هستند. روش پخت غذا که باعث تولید مواد سوخته شودیک منبع مهم سرطان زاهای بالقوه برای جوندگان است. قهوه برشته شده حاوی 826 نوع از 990 ماده شیمیایی فرّار شناخته شده است و از 22 مورد آنان که به طور گسترده آزمایش شده اند 16 مورد در جوندگان سرطان زا هستند. یک فنجان قهوه حاوی 10 میلی گرم مواد سرطان زا است. با این وجود قهوه باعث سرطان در انسان نمی شود. انسانها و موش صحرایی بدلیل پلی فاژبودن(چند خوار) دارای آنزیم های سم زدایی بهتری نسبت به بسیاری از گوشت خواران می باشند. یک انسان هر روز بیش از یک گرم آفتکش های طبیعی نظیر آلکالوییدها، روغن خردل، ترپنوییدهای سمی و ... مصرف می کند. مصرف گوشت سرخ شده که حاوی بسیاری مواد جهش زا و سرطان زا است از اشتباهات انسان است، حتی از این بدتر، قراردادن اگاهانه بافت شش در معرض دودهای سمی است که حاوی آلکالوییدها بویژه نیکوتین و ترکیبات سرطان زا شامل بنزوپیرن می باشند. سم زدایی بقایای آفتکش های مصنوعی در غذا که بیش از  یک میلی گرم در روز است از طریق مسیرهای متعدد و همانند مسیرهایی که برای سموم طبیعی استفاده می شوند، انجام می گیرد. مهمترین واکنش های تبدیل زیستی، شامل گانژوگه شدن، اکسیداسیون و هیدرولیز می باشند.

نتيجه گيري: آگاهي عمومي از تأثيرات جانبي منفي و احتمالي توليد و استفاده از آفت كش ها منجر به مسئوليت پذيري بیشتر از جانب صنايع شيميايي و توجه بيشتر از جانب كشاورزان و اجرای سیاست های قانون گذاری دقيق تر شده است. البته نباید این نکته را فراموش کرد که آفتکش  ها به عنوان ابزارهاي مهم در توليد غذا و كنترل بيماري هاي ناشي از حشرات،  زندگی بشر را به طور گسترده ای بهبود داده اند.